ฟอร์มาลดีไฮด์ (Formaldehyde) เป็นสารประกอบอินทรีย์ที่มีสูตรทางเคมีคือ CH₂O ซึ่งเป็น aldehyde ที่ง่ายที่สุด ฟอร์มาลดีไฮด์เป็นก๊าซไม่มีสีที่มีกลิ่นฉุนเฉพาะตัว พบได้ในธรรมชาติในปริมาณเล็กน้อยจากการเผาไหม้ของเชื้อเพลิงฟอสซิลและกระบวนการทางชีวภาพ
ฟอร์มาลดีไฮด์เป็นสารเคมีที่สำคัญมากในอุตสาหกรรม และมีการนำไปใช้ในหลากหลายด้าน ซึ่งได้แก่:
1. การผลิตเรซิ่น
ฟอร์มาลดีไฮด์เป็นสารตั้งต้นหลักในการผลิตเรซินต่างๆ เช่น ยูเรีย-ฟอร์มาลดีไฮด์ (UF), ฟีนอล-ฟอร์มาลดีไฮด์ (PF) และ เมลา Shortly,
- ยูเรีย-ฟอร์มาลดีไฮด์ (UF): ถูกใช้เป็นกาวในอุตสาหกรรมไม้เพื่อสร้างแผ่นไม้อัด, ไม้ปาร์ทิเคิลบอร์ด และเฟอร์นิเจอร์
- ฟีนอล-ฟอร์มาลดีไฮด์ (PF): ถูกนำไปใช้ในการผลิตโฟม, ท่อน้ำประปา, ฉนวนกันความร้อน และสี
2. การอนุรักษ์สิ่งมีชีวิต
ฟอร์มาลดีไฮด์ถูกใช้เพื่อตรึงและอนุรักษ์สิ่งมีชีวิต เช่น อวัยวะ, เนื้อเยื่อ และตัวอย่างทางชีววิทยา คุณสมบัติในการฆ่าเชื้อของฟอร์มาลดีไฮด์ช่วยป้องกันการเน่าเสียของตัวอย่าง
3. การผลิตยาและสารเคมีอื่นๆ
ฟอร์มาลดีไฮด์ใช้เป็นสารตั้งต้นในการสังเคราะห์ยา, สารฆ่าเชื้อ และสารเคมีอื่นๆ ที่สำคัญ เช่น pentanol (used in paint thinners) and melamine (used in plastics).
4. การควบคุมการเจริญเติบโตของจุลินทรีย์
ฟอร์มาลดีไฮด์ถูกใช้เป็นสารฆ่าเชื้อในอุตสาหกรรมอาหารและยา เพื่อป้องกันการเจริญเติบโตของแบคทีเรีย และเชื้อรา
5. การสังเคราะห์วัสดุใหม่
ฟอร์มาลดีไฮด์ยังสามารถนำไปใช้ในการสร้างวัสดุใหม่ที่มีคุณสมบัติพิเศษ เช่น นาโนวัสดุ, โพลีเมอร์ และสารประกอบชีวภาพ
กระบวนการผลิตฟอร์มาลดีไฮด์
ฟอร์มาลดีไฮด์ส่วนใหญ่ถูกผลิตโดยการออกซิไดซ์ metanol (CH₃OH)
ปฏิกิริยาจะดำเนินไปในสภาวะที่มีตัวเร่งปฏิกิริยาที่เหมาะสม โดยทั่วไปจะเป็นทองคำ, เงิน หรือทองแดง:
CH3OH + ½O2 → HCHO + H2O
ความปลอดภัยของฟอร์มาลดีไฮด์
ฟอร์มาลดีไฮด์เป็นสารพิษและสามารถก่อมะเร็งได้
การสัมผัสกับฟอร์มาลดีไฮด์ในระดับสูงอาจทำให้เกิดอาการระคายเคืองตา, จมูก และลำคอ อาการอื่นๆ ที่อาจเกิดขึ้น ได้แก่:
- ปวดหัว
- คลื่นไส้อาเจียน
- หอบหืด
- โรคผิวหนัง
- แผลในหลอดลม
ผู้ที่ทำงานกับฟอร์มาลดีไฮด์ควรปฏิบัติตามข้อควรระวังด้านความปลอดภัยอย่างเคร่งครัด
- สวมหน้ากาก, ถุงมือ และแว่นตานิรภัย
- ทำงานในพื้นที่ที่มีการระบายอากาศที่ดี
- หลีกเลี่ยงการสัมผัสกับฟอร์มาลดีไฮด์โดยตรง
ข้อสังเกต
ฟอร์มาลดีไฮด์เป็นสารเคมีที่ใช้ประโยชน์อย่างกว้างขวางในอุตสาหกรรมสมัยใหม่ แต่ต้องระมัดระวังในการใช้งาน
การควบคุมปริมาณฟอร์มาลดีไฮด์ในอากาศและการปฏิบัติตามมาตรฐานความปลอดภัยเป็นสิ่งที่จำเป็นเพื่อปกป้องสุขภาพของผู้คนที่เกี่ยวข้อง
ตารางสรุปคุณสมบัติของฟอร์มาลดีไฮด์
คุณสมบัติ | ค่า |
---|---|
สูตรเคมี | CH₂O |
รูปร่างโมเลกุล | สามเหลี่ยม |
จุดเดือด | -19°C (–2.2°F) |
จุดหลอมละลาย | -90°C (-130°F) |
ความหนาแน่น | 0.815 g/cm³ |
ฟอร์มาลดีไฮด์เป็นตัวอย่างที่น่าสนใจของสารเคมีที่มีความสำคัญและอเนกประสงค์
การค้นพบและพัฒนาฟอร์มาลดีไฮด์ในอุตสาหกรรมนำไปสู่การปฏิวัติหลายครั้งและส่งผลกระทบต่อชีวิตของเราในหลากหลายด้าน